GIRIS
Osteoporoz, kemik kütlesinin azalmasi ve mikromimari yapisinin bozulmasi sonucu kemigin kirilganliginda artis ile karakterize sik rastlanilan bir kemik hastaligidir. Son yillarda erkek osteoporozu ile ilgili yapilan arastirmalarda bir artis göze çarpmaktadir (1-6). Amerika’da yapilan bir çalismada 50 yasin üzerindeki erkeklerde kalça osteoporoz prevalansi % 3-6 arasinda iken, ayni yas grup kadinlarda prevalans %13-18 olarak rapor edilmistir (7). Benzer olarak genis popülasyonla Kanada’da yapilan bir çalismada, 50 yasindan sonraki erkeklerde osteoporoza bagli fraktür sikligi, lomber bölgede %2.9, femur boynunda ise % 4.8 olarak bulunmustur (8). Osteoporoz tedavisinde, kemik rezorpsiyonunu engelleyen ilaçlar ve kemik formasyonunu artiran ilaçlar kullanilmaktadir. Bu ilaçlar tek tek ya da kombine kullanilabilir. Fakat günümüzde tamamen güvenilir, etkili ve genel olarak kabul edilmis bir tedavi henüz tanimlanmamistir (9,10).Erkek osteoporozunun tedavisinde özellikle ikinci jenerasyon bifosfanatlar (alendronat, risedronat) tercih edilmektedir. Bununla birlikte erkek osteoporozunda kalsitonin, androjen veya PTH tedavisi seçenekler arasinda yer almaktadir (11).Bu çalismanin amaci, erkeklerde osteoporoz için kullanilan kalsitonin ve alendronat tedavisinin etkinligini arastirmak ve iki tedavinin etkinligini karsilastirmakti.
GEREÇ VE YÖNTEM
Bu çalismaya Kasim 2000-Ocak 2004 tarihleri arasinda Adnan Menderes Üniversitesi Tip Fakültesi Osteoporoz Izlem Poliklinigine basvuran 30 erkek hasta dahil edildi. FTR polikliniginde çekilen X-Ray’lerde osteopeni bulgulari olan veya osteoporoz için risk faktörü tasiyan erkek hastalardan osteoporozun kesin tanisi için lomber(L1-4) vertebra ve femurun proksimalinden kemik mineral yogunluk (KMY) ölçümü istendi. Daha sonra osteoporoz saptanan hastalarin yaslari ve yaklasik dietle günlük kalsiyum alim miktarlari sorgulandi ve boylari, kilolari ölçülerek, sonuçlar kaydedildi.Hastalar, rastgele olarak 15’er kisilik 2 gruba ayrildi. Birinci gruba salmon kalsitonin 200 IU/gün, ikinci gruba ise alendronat-sodyum 10mgr/gün ve her iki gruba olmak üzere iyonize kalsiyum 1500 mgr/gün ve 400IU D vitamini bir yil süreyle verildi. Bir yillik tedavi sonrasi her iki gruba hem proksimal femurdan hem de lomber bölgeden olmak üzere tekrar kontrol KMY ölçümü yaptirildi. Sonuçlar, ortalama±standart sapma seklinde sunuldu. Grup içi tedavi sonuçlarini degerlendirmek için eslestirilmis t testi, gruplar arasi karsilastirma için ise bagimsiz gruplar t testi kullanildi.
BULGULAR
Hastalarin yas, boy, kilo, vücut kitle indeksi ve günlük kalsiyum alimi açisindan gruplar arasinda bir farkliklik saptanmadi (p>0.05) (Tablo 1). Lomber KMY degerleri açisindan, gruplar kendi içinde tedavi öncesi tedavi sonrasi karsilastirmalarda, istatistiksel olarak anlamli bir iyilesme saptandi (p0.05) (Tablo 2). Femur KMY degerleri açisindan gruplar kendi içinde ve gruplar arasinda tedavi öncesi tedavi sonrasi karsilastirildiginda, bir farklilik saptanmadi (p>0.05) (Tablo 3).
TARTISMA
Yasli nüfusun giderek artmasi nedeniyle, metabolik kemik hastaliklarina özellikle de osteoporoza yönelik medikal tedaviler ön plana çikmis ve kemik kaybini azaltan ya da hiç olmazsa durduran yeni tedavi seçenekleri gündeme gelmistir. Osteoporotik fraktürler yasli popülasyonun en sik görülen morbidite nedenlerinden birisidir. Erkeklerde fraktür özellikle omurgada yaygindir. Erkeklerde vertebrada fraktür prevalansi 6. dekatta %29 iken, 9.dekatta %39 oraninda görülür (12). Yapilan arastirmalarda erkeklerde, KMY degerleri kadinlardan daha yüksek bulunmustur. Bununla birlikte vertebral fraktür hizi 50 yasindan sonra her iki cinsiyette de benzerdir (13-15). Erkeklerde bazi vertebral fraktürler, semptomatik iken çogu kez asemptomatiktir ve bu nedenle de tani konulamayabilir (16). Tüm kalça fraktürlerinin en az üçte biri erkeklerde görülmektedir (17-18). Bir çok çalismada, osteoporoz tedavisinde kalsiyum ve D vitamini alimi ile kemik kaybinin yavasladigi rapor edilmistir. Kanit degeri yüksek bir çalismada yasli erkek ve kadinlarda (>65 yas) 3 yilda kalsiyum(500mgr/gün) ve D vitamini (700IU/gün) alimi sonrasinda osteoporoz üzerindeki olumlu etkileri gösterilmistir (1). Arastirmacilar, kalsiyum ve D vitamini kullaniminda lomber vertebra, femur boynu ve tüm vücutta belirgin olumlu etki gösterdigini bildirmislerdir. Bazi arastirmacilar da düzenli kalsiyum aliminin erkeklerde KMY ve fraktür riski üzerine olumlu etkileri oldugunu raporlamislardir (2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19). 19-50 yas arasi erkeklerde günlük kalsiyum gereksinimi 1000mgr ve günlük D vitamini gereksinimi 400IU iken, 50 yasindan sonra sirasiyla 1500mgr/gün ve 800 IU/gündür (20). Biz de çalismayi yaparkan tüm hastalara 1500 mgr/gün kalsiyum ve 400IU D vitamini verdik. Bifosfonatlar özellikle ikinci jenerasyon amino-bifosfonatlar( alendronat ve risedronat) erkek osteoporozunda ilk tercih edilen ilaçlardandir. Orwoll ve arkadaslari, erkek osteoporozlu hastalarda 2 yil alendronat kullanimi sonrasinda plasebo grubuna göre KMY ölçümünde belirgin iyilesme ve vertebral fraktür riskinde belirgin azalma oldugunu rapor etmislerdir (21). Ringe ve arkadaslari 134 yerlesmis osteoporoz erkek hastasinda yaptiklari bir çalismada bir gruba 2 yil süreyle alendronat ve diger gruba ise 1mgr alfakalsidiol vermisler. Bu çalismada, 2 yil sonunda alendronat alan grupta lomber ve femur KMY ölçümünde belirgin iyilesme saptadiklarini bildirmislerdir. Ayrica alendronat alan grupta yeni vertebra fraktür insidansini %7.4 bulurken, alfakalsidiol alan grupta bu insidansi %18.2 olarak saptadiklarini ifade etmislerdir (22). Gonnelli ve arkadaslari 77 osteoporotik erkek hastada 3 yil süre izlemle yaptiklari bir çalismada alendronat ve kalsiyum alan grupta sadece kalsiyum alan gruba göre hem lomber hem de femur bölgesinin KMY ölçümünde belirgin iyilesme oldugunu bildirmislerdir.(23) Bizim çalismamizin sonucuna göre de alendronat tedavisiyle lomber KMY ölçümünde bir yilin sonunda belirgin iyilesme bulunurken femur KMY degerlerinde anlamli bir gerileme saptanamamistir.Trovas ve arkadaslarinin yaptigi 12 aylik randomize kontrollü bir çalismada 28 erkek osteoporoz hastasinda günde 200IU nazal kalsitoninle lomber KMY ölçümünde belirgin iyilesme oldugu bildirilirken, diger bölgelerde anlamli bir iyilesme gösterilememistir.(24) Bizim çalismamizda da, 200IU nazal salmon kalsitonin tedavisiyle bir yil sonunda lomber KMY ölçümünde belirgin iyilesme bulunurken femur KMY düzeylerinde istatistiksel olarak anlamli bir gerileme saptanamamistir.Sonuç olarak bu yapilan çalismada alendronat ve kalsitonin tedavileri ile erkek osteoporozunda özellikle trabeküler kemikte bir iyilesme saglandigi görülmektedir. Kortikal kemikte ise herhangi bir düzelme gösterilememistir. Ancak kemik yikiminin durmasi da olumlu bir etki olarak degerlendirilebilir. Her iki tedavi kiyaslandiginda birbirine üstünlügü bulunamamistir ve her iki tedavi ile de KMY ölçümünde esit oranda iyilesme saglanmistir. Sonuç olarak erkek osteopozunun tedavisi ile ilgili artan sayida arastirmalar yapilmaktadir. Bu alan relatif olarak yenidir, daha çok bilgiye ve arastirmaya ihtiyaç vardir.