Sayın Editör,

2015-2016 eğitim ve öğretim yılı başında ülkemizde 18 milyon çocuk okula başladı. Bu rakam birçok ülkenin toplam nüfusundan fazladır. Bu büyük kitlenin eğitimi yanında ihtiyaç ve sorunları da dikkatle ele alınmalıdır. Eğitim çağındaki çocuklarımızı etkileyen sorunlardan birisi de sırt çantası kullanımıdır (1,2). Sırt çantası kullanımı okul çağındaki çocuklar için okul gereç ve kitaplarını taşımanın pratik ve yaygın bir yoludur. Ancak çocukların bedensel gelişme gösterdikleri bu dönemlerde ağır veya özensiz sırt çantası kullanımı özellikle kas iskelet sistemi problemleri başta olmak üzere önemli rahatsızlıklara yol açabilir (1-4). Daha önce yapılan çalışmalarda bilinçsiz sırt çantası kullanımı ile bel, boyun ve omuz ağrıları, duruş bozuklukları, sinir hasarları ve solunum sistemi bozuklukları arasındaki ilişkiler incelenmiştir (1-6). Bu yazıda eğitim ve öğretim yılı başlarında çocukların ve ailelerin önemli ihtiyaçlarından biri haline gelen sırt çantası seçimi esnasında günlük kullanım kolaylığı ve konforun dışında dikkat edilmesi gereken hususların vurgulanması amaçlanmıştır.
 İdeal sırt çantasının özellikleri; (Resim 1) (1-6).

* İki adet boyu ayarlanabilir omuz askısı bulunmalıdır. Tek taraflı veya vücudu çapraz olarak saran omuz askıları yükü dağıtma da yetersiz kalır. Omuz askıları geniş ve ped veya viskoelastik doku ile desteklenmiş olmalıdır. Tek taraflı veya dar omuz askıları temas ettikleri bölgede dolaşım bozukluğuna veya ağrıya neden olabilir.

* Çantanın sırt ile temas ettiği yüzeyi ped veya viskoelastik doku ile desteklenmiş olmalıdır. Böylece çantanın içerisinde bulunan cisimlerin keskin kenarlarının veya uç kısımlarının sırta baskı yapması önlenmiş olur ve taşımada rahatlık sağlanır.

* Bel veya göğüs kemeri bulunmalıdır. Belden veya göğüs hizasından bir kemer ile sabitlenen sırt çantasının ağırlığı merkeze yaklaştırılmış olur. Ayrıca yürüyüş veya koşma esnasında sabitlenen yük dengenin korunmasında avantaj sağlar.

* Çanta hafif ancak dayanıklı malzemeden üretilmiş olmalıdır.

* Eğer okul kuralları veya ulaşım (çim, toprak gibi düzgün olmayan yüzeylerde ve basamaklarda kullanım zorluğu dikkate alınmalıdır) için ciddi bir sıkıntı oluşturmuyorsa tekerlekli sırt çantası tercih edilebilir.

Ayrıca sırt çantası kullanımı esnasında dikkat edilmesi gereken hususlar;

* Çanta taşınırken her iki omuz askısı da kullanılmalıdır. Boyu ayarlanabilir omuz askıları ile çantanın yüksekliği bel orta hattının (son kot ile iliak krista arasındaki mesafenin orta noktasından geçen hat) 5 cm yukarısında olacak şekilde sabitlenmelidir. Ayrıca göğüs veya bel kemerleri ile de vücuda sabitlenmelidir.

* Çantanın ağırlığı kullanıcının ağırlığının %10-20’sinden daha fazla olmamalıdır. Bu oranların üzerindeki çanta ağırlığı gelişim dönemindeki spinal kolon için önemli bir risk faktörü oluşturur.

* Çanta içerisindeki yük dağılımı organize edilmelidir. Ağır yükler ve kalın kitaplar çantanın sırta bakan yüzüne yakın olacak şekilde yerleştirilmelidir.

* Çanta yerden kaldırılırken bel yerine her iki diz üzerinde eğilerek yüklenme yapılmalıdır.

* Öğrencilere bel ve vücut kaslarına yönelik germe ve güçlendirme egzersizleri öğretilmeli, mümkün olduğunca egzersizler teşvik edilmelidir.

* Öğrenci, öğretmen ve aile çocukluk ve gelişim çağında bel ve sırt bölgesi ağrılarını ciddiye alma, tekrarlayan ve süreklilik kazanmış ağrılar ile karşılaştıklarında en kısa zamanda doktora başvurma konusunda bilinçlendirilmelidir.

* Öğrenci, öğretmen ve aile mümkün olduğunca az yük taşınması açısından bilinçlendirilmelidir. Yük, olabildiğince okul dolaplarında bırakılmalı, gereğinde kitap yerine CD kullanımı veya evde kullanmak için ikinci kitap veya materyal bulundurulması gibi alternatifler değerlendirilmelidir.

Yapılan çalışmalarda sırt çantası ile yük taşıma esnasında her iki omuz askısı kullanılsa dahi başın ve boyunun öne doğru uzanarak taşınan yükü kompanse ettiği gösterilmiştir. Ancak taşınan yükün miktarı arttıkça veya taşınan yük sakrum seviyesine doğru yaklaştıkça başın ve vücudun öne doğru yönelimi artmaktadır (5,6). Pascoe ve ark. (7) yaptıkları görüntüleme çalışmasında ise tek omuz askısı ile sırt çantası taşıma durumunda yükün taşındığı taraf omuzda elevasyon ve karşı tarafta ise gövdenin lateral fleksiyonunu gözlemlemişlerdir. Ayrıca tek taraflı taşıma esnasında harcanan enerji miktarı da yüksek bulunmuştur (6,7).

Günümüzde öğrenciler yoğun ders programı, resim, spor müzik gibi aktiviteler nedeni ile çok sayıda okul gerecini günlük taşımak zorundadır. Araştırmalar uygunsuz yük taşınmasının bu dönemde veya sonrasında karşılaşılabilecek kas spazmları, boyun, omuz ve bel ağrıları üst ekstremite parestezileri ve duruş bozuklukları ile ilişkili olabileceği üzerinde durmaktadır. Amerikan Pediatri Akademisi, Amerikan İş Uğraşı Terapistleri Derneği ve Amerikan Okul Sağlığı Birliği’de konunun ciddiyetini vurgulamak amacıyla kendi internet sayfasında yukarıda vurgulanan önerileri kapsayan bir bildiriye yer vermiştir (3-5). Ancak bu konu ile ilişkili olarak ülkemizde yapılan bir çalışma henüz bulunmamaktadır. Ülkemizde en sık kullanılan sırt çantası modelleri, ortalama ağırlığı, sırt çantası ağırlığı ve ilgili rahatsızlıkların birlikteliği gibi sorular saha çalışmaları için potansiyel araştırma sorularıdır.

Bu konularda yapılacak çalışmalar yeni nesillerin sağlığı için önemlidir.

Etik

Hakem değerlendirmesi: Editörler kurulu tarafından değerlendirilmiştir.