Türk Osteoporoz Dergisi

TR /EN

Diğer

Postmenopozal Osteoporoz ve Osteopenide Plazma Homosistein Düzeyleri ile Biyokimyasal Kemik DöngüsüBelirteçleri Arasindaki Iliski - Orijinal Arastirma

Sebahat Özlem
Nehir Samanci
Binnur Karayalçin
Meral Bilgilisoy
Ülkü Gürbüz
Özge Gülsüm Illeez
Meral Gültekin

Turk J Osteoporos 2006;12(2):-

ÖzetBu çalisma postmenopozal kadinlarda plazma homosistein, vitamin-B12 ve folat düzeyleri ile kemik mineral yogunlugu ve biyokimyasal kemik döngüsü belirteçleri arasindaki iliskileri arastirmak amaciyla planlandi.Çalisma postmenopozal osteoporozlu 148 ve osteopenili 75 hastada gerçeklestirildi. Kontrol grubu kemik mineral yogunlugu normal olan benzer yastaki saglikli 61 postmenapozal kadindan olusturuldu. Çalisma gruplarinda plazma homosistein, serum vitamin-B12, folat düzeyleri, biyokimyasal kemik yapim ve kemik yikim belirteçleri ve lomber vertebra (L2-4) kemik mineral yogunlugu ölçüldü. Osteoporozlu grupta plazma homosistein ve ayrica serum ve idrar kemik yikim belirteçlerinin artmis oldugu saptandi. Ayrica bu hastalarda vitamin-B12 düzeylerinin azaldigi ve osteokalsin düzeyleri ile anlamli bir korelasyon gösterdigi tespit edildi. Osteoporozlu gruptaki kadar belirgin olmasa da osteopenili grupta da benzer bulgular saptandi. Sonuç olarak postmenopozal osteoporozlu kadinlarda vit-B12 düzeylerindeki azalmanin hem homosistein düzeylerini arttirarak indirekt olarak kemik yikimini arttirarak hem de vitamin-B12'nin osteoblastlar üzerindeki direkt stimülan etkisinin azalmasi sonucu kemik dokusu üzerinde olumsuz etkilere neden olabilecegi ve kemik yapim-yikim dengesini yikim yönüne kaydirarak osteoporoz gelisimine katkida bulunabilecegi kanisina varildi. Dolayisiyla osteoporozlu hastalarda plazma homosistein ve vitamin-B12 düzeylerinin saptanmasinin ve gerektiginde vitamin-B12 destek tedavisi uygulanmasinin osteoporoz tedavisinde yararli olabilecegi düsünüldü. (Osteoporoz Dünyasindan 2006; 12 (2): 22-26)Anahtar kelimeler: Plazma homosistein düzeyleri, biyokimyasal kemik döngüsü belirteçleriSummaryThe present stduy was planned to investigate the relations of bone mineral density and biochemical markers of bone turnover with plasma levels of homocysteine, vitamin B12 and folate in postmenaposal women.The study was performed in 148 osteoporotic and 75 osteopenic postmenopausal patients. Control group included 61 age-matched healthy postmenopausal women with normal bone mineral density. Plasma homocysteine, serum vitamin B12, folate levels, biochemical markers of bone formation and resorption and lomber vertebra (L2-L4) bone mineral density were determined in study groups.In osteoporotic group, plasma homocysteine levels and both serum and urine markers of bone resorption were found to be increased and, vitamin B12 levels which were found to be significantly decreased had a significant correlation with osteocalcin levels. Althought less marked, similar findings were obtained in osteopenic group, as well.In summary, it was concluded that the reduction in vitamin-B12 levels in osteoporotic postmenaposal women may cause negative effects on bone tissue both by increasing bone resorption indirectly through an increment in homocysteine levels and by a reduction in the direct stimulatory effect of vitamin-B12 on osteoblast and may contribute to development of osteoporosis by shifting the balance between bone formation and resorption in favor of the latter. Therefore, it was suggested that determination of plasma homocysteine and vitamin B12 levels and vitamin B12 supplementation in deficient cases might be useful in treatment of osteoporosis. (Osteoporoz Dünyasindan 2006; 12 (2): 22-26)Key words: Plasma homocysteine levels, biochemical markers

Giris

Osteoporoz, kemik kütlesinde azalma ve kemik dokusunun mikro-mimarisinde bozulma sonucu kemik kirilganliginda artis ile karakterize bir iskelet sistemi hastaligidir (1,2). Osteoporoza bagli kiriklar ise önemli bir morbidite ve mortalite nedenidir (3). Kiriklara bagli ekonomik ve fonksiyonel kayiplar da osteoporozu önemli bir saglik sorunu haline getirmektedir. Ortalama yasam süresinin ve dolayisiyla yasli nüfusun ve osteoporoz prevalansinin artmasi, bu hastaligin önemini daha da arttirmaktadir (4-6). Homosistein (Hcy), metiyonin metabolizmasi sirasinda olusan ve tiol içeren bir aminoasittir. Hcyin, dogum defektleri, hamilelik komplikasyonlari, psikiyatrik hastaliklar, kognitif yetersizlikler, kardiyovasküler, serebrovasküler ve periferik vasküler hastaliklar gibi çesitli hastaliklarin patogenezinde rol oynadigi bildirilmektedir (7-15). Son yillarda Hcyin osteoporoz etyopatogenezinde de rolü olabilecegini gösteren kanitlar elde edilmis ve Hcyin yaslilarda gözlenen osteoporozda bagimsiz bir risk faktörü olabilecegi bildirilmistir (16,17). Nadir görülen ve Hcy düzeylerinde artma ile karakterize otozomal resesif bir hastalik olan homosisteinürili hastalarda klinik tablonun osteoporozu da içerdigi ise uzun yillardir bilinmektedir (18 -20). B12 vitamini (Vit-B12) ve folat, Hcy metabolizmasinda kofaktör olarak kullanilir ve düzeylerindeki azalma Hcy düzeylerindeki artisa neden olur. Bu kofaktörler ile kemik mineral yogunlugu (KMY) arasinda pozitif (21), Hcy ile KMY arasinda ise negatif bir iliski oldugu bildirilmektedir (22). Ancak Hcy ile osteoporoz arasindaki iliskide bu kofaktörlerdeki degisikliklerin olasi rolleri halen aydinlatilamamistir. Dolayisiyla bu çalisma postmenopozal kadinlarda plazma Hcy, vit-B12, folat düzeyleri ile kemik metabolizmasinin biyokimyasal belirteçleri arasindaki iliskiyi arastirmak amaciyla planlanmistir.

Hasta Seçimi ve Yöntem

Çalismaya Akdeniz Üniversitesi Tip Fakültesi Fiziksel Tip ve Rehabilitasyon Anabilim Dali polikliniklerine ayaktan basvuran, postmenopozal osteoporoz ve osteopeni saptanan hastalar alindi. Osteoporoz ve osteopeni tanisi, lomber vertebra (L2-L4) KMY ölçümlerine göre konuldu. KMY, “dual-energy X-ray absorptiometry” (DEXA) (Norland XR-36, Norland Corporation, Fort Atkinson, WI, USA) ile degerlendirildi. KMYsi genç referans gruba göre -2.5 standart sapmadan küçük olanlar osteoporoz, -1 ve - 2.5 arasinda olanlar osteopeni, -1den büyük olanlar ise normal olarak kabul edildi. Cerrahi ve prematür menopozlu hastalar, KMY ve kemik metabolizmasina etkili hastaligi ve ilaç kullanim öyküsü olanlar (inflamatuvar romatizmal hastaliklar, endokrin ve metabolik bozukluklar, kronik böbrek ve karaciger hastaliklari, malabsorbsiyona neden olabilen gastrointestinal hastaliklar, steroid, antidepressan ve hormon replasman tedavisinde kullananilan ilaçlar), ayrica uzun süre immobil olanlar, omurga operasyonu geçirenler ve kirigi bulunan hastalar çalismaya dahil edilmedi. Hastalarin hiçbiri osteoporoza yönelik herhangi bir medikal tedavi almamisti ve hiçbirinde megaloblastik anemi tablosu yoktu. Yukaridaki çalisma kriterlerine uyan, postmenopozal olup KMY normal olan, yas ve menopoz süreleri benzer saglikli kadinlar ile kontrol grubu olusturuldu. Tüm hastalarin ve kontrol grubunun ayrintili öyküleri alinarak demografik verileri kaydedildi. Çalisma grubuna dahil edilen tüm hasta ve kontrollerden yazili aydinlatilmis onam alindi.Biyokimyasal ölçümler için venöz kan ve idrar örnekleri sabah alindi. Kan ve idrar örnekleri çalisilacaklari zamana kadar -80 OCda saklandi. Tüm çalisma gruplarinda plazma Hcy, serum vit-B12, folat, kalsiyum (Ca), inorganik fosfat (P), intakt parathormon (PTH), alkalen fosfataz (ALP), N-mid-osteokalsin (OC), b-CrossLaps, 25-OH vitamin D3 (vit-D3) ve idrar N-Telopeptid düzeyleri ölçüldü. Plazma homosistein düzeyleri Drew DS30 total Hcy sistemi ile serum vit-B12, folat, PTH, OC, b-CrossLaps düzeyleri ise Roche Moduler E170 immünokimya cihazinda elektrokemilüminesans yöntemi (ECLIA) ile, ölçüldü. Vit-D3 düzeyi RIA yöntemi ile Biosource marka ticari kit kullanilarak belirlendi. Serum ALP; standardize kolorimetrik metod ile, P; fosfomolibdat kolorimetrik metod ile, Ca; o-kresolftalein endpoint kolorimetrik metod ile Roche/Hitachi MOD P otoanalizörinde ölçüldü. Idrar N-Telopeptid, ELISA yöntemi kullanilarak ticari bir kit ile (Osteomark kit, Ostex, USA) saptandi. Istatistiksel AnalizlerIstatistiksel analizler SPSS 11.0 paket istatistik programi ile gerçeklestirildi. Tüm sonuçlar ortalama ± standart deviasyon olarak verildi. Grup ortalamalari arasindaki farklarin anlamliligi ANOVA ve Student-t testleri ile degerlendirildi. Ölçümler arasindaki korelasyonlar Pearson korelasyon analizi ile incelendi. Istatistiksel anlamlilik için p<0.05 kabul edildi.

Sonuçlar

Çalismaya alinan osteoporotik hastalarin (148 hasta) yas ortalamasi 63.89 ± 9.88 yil, osteopenili hastalarin (75 hasta) yas ortalamasi 62.92 ± 7.35 yil, kontrol grubunun ise (61 kadin) 63.18 ± 8.67 yil idi. Gruplar arasinda yas ve menopoz süreleri açisindan anlamli farklilik yoktu (tablo 1). Gruplar plazma Hcy düzeyleri açisindan karsilastirildiklarinda, osteoporozlu grupta Hcy düzeylerinin kontrol grubuna göre anlamli derecede daha yüksek oldugu tespit edildi (tablo 2). Osteopenili grup ile karsilastirildiginda Hcy düzeyleri osteoporozlu grupta daha yüksek olmakla birlikte fark istatistiksel olarak anlamli degildi (p>0.05). Benzer sekilde osteopenili grupta Hcy düzeyi kontrol grubundan daha yüksek olmasina karsin, iki grup arasindaki fark anlamli degildi.Vit-B12 düzeyleri ise hem osteoporoz hem de osteopenili grupta kontrol grubundan anlamli derecede daha düsüktü (p<0.05). Serum folat, ALP, Ca, P, OC, PTH, vit-D3 düzeyleri açisindan ise gruplar arasinda istatistiksel olarak anlamli farklilik tespit edilmedi.Gruplar serum b-CrossLaps düzeyleri açisindan karsilastirildiginda ise, osteoporozlu grubun b-CrossLaps düzeylerinin osteopeni ve kontrol grubundan anlamli derecede daha yüksek oldugu bulundu (p<0.05). Idrar N-Telopeptid düzeyleri de osteoporozlu grupta kontrol grubundan anlamli olarak daha yüksekti (p<0.05). Osteoporoz ve osteopenili gruplarda homosistein, vit-B12 ve folat düzeyleri ile KMY ölçümleri arasinda anlamli her hangi bir iliski tespit edilmedi. Bununla birlikte, osteoporozlu grupta Hcy ile N-Telopeptid (r=0.40, p<0.05) ve _-CrossLaps (r=0.52, p<0.05) düzeyleri arasinda istatistiksel olarak anlamli iliskilerin oldugu görüldü. Yine bu grupta vit-B12 ve OC arasinda anlamli pozitif korelasyon oldugu da tespit edildi ( r=0.42, p<0.05).

Tartisma

Hcyin kemik dokusu üzerindeki etkisi konusunda farkli görüsler öne sürülmüstür. Bunlardan birisi Hcyin kollajenin solubilite ve stabilitesi için gerekli çapraz baglarin (cross-link) olusumunu bozdugu seklindedir (23-26). Kollajenin çapraz baglarinin sentezlenebilmesi için aktif lizin ve hidroksilizin aldehid yapilarinin olmasi gerekir. Bu aldehid gruplarinin olusumu için lizil oksidaz enzimi kullanilmaktadir. Hcyin aktif metaboliti olan tiyolaktonun lizil oksidazi inhibe ettigi gösterilmistir (27) Ayrica Hcyin bu aktif aldehid gruplari ile stabil tiazin halkasi olusturdugu, böylece çapraz bag yapisini bozdugu gösterilmistir (28). Çapraz bag yapisinin bozulmasi kollajenin daha kolay yikilmasina neden olabilir. Ayrica son yillarda yapilan çalismalar, eskilerin aksine yeterli mineralizasyon için kemik matriks yapisinin özellikle önemli oldugunu göstermektedir (27,28,29). Dolayisiyla, çapraz bag yapilarinin Hcy ile bozulmasi, kemik matriks yapisinin ve mineralizasyonun bozulmasina ve dolayli olarak da osteoporoza katkida bulunabilir. Ayrica, Hcyin osteoblast fonksiyonlarini bozdugu (30), osteoklast aktivitesini arttirdigi bildirilmistir (31).Biz de yapmis oldugumuz bu arastirmada literatürle uyumlu olarak postmenopozal osteoporozlu kadinlarda plazma Hcy düzeylerinin kontrol grubuna göre anlamli derecede daha yüksek oldugunu saptadik. Yine osteoporozlu grupta Hcyin yanisira Tip I kollajen yikim belirteçlerinden olan serum b-CrossLaps ve idrar N-Telopeptid düzeylerinin kontrol grubundan anlamli derecede daha yüksek oldugunu tespit ettik. Kemik rezorpsiyon belirteçleri ile Hcy düzeyleri arasinda ise pozitif iliskiler oldugunu belirledik. Bu korelasyonlar Hcynin yukarida anlatilan varsayimlardan bir veya birkaçi ile kemik Tip I kollajen yapisinin bozulmasina neden olabilecegini düsündürmektedir. Dolayisiyla bu bulgular baz alindiginda, Hcy düzeyindeki artmanin kemik yikimina katkida bulunabilecegi düsünülebilir. Diger taraftan bu çalismada KMY ölçümleri ile Hcy düzeyleri arasinda anlamli bir iliski saptanmamasi (r=0.16, p>0.05), Hcy ile KMY arasinda iliski olmadigini ya da sadece zayif bir iliski bulundugunu bildiren diger çalismalarla (17) uyumludur.Eastell ve arklari pernisyöz anemili kisilerde osteoporotik kirik riskinin arttigini bildirmislerdir (35). Goerss ve arklari da 131 pernisyöz anemili hastada yaptiklari çalismada, genel toplum ile karsilastirildiginda bu hastalarda proksimal femur kiriklarinin 1.9, vertebra kiriklarinin 1.8 ve distal önkol kiriklarinin ise 2.9 kat daha fazla görüldügünü saptamislardir (36). Osteoblastlarin vit-B12 ile stimüle edildikleri, osteoblast proliferasyonu için belirli bir konsantrasyonda vit-B12ye gereksinim oldugu bilinmektedir (37). Carmel ve arklari vit-B12 eksikliginde OC ve kemik ALP düzeylerinin kontrollere göre anlamli derecede düsük oldugunu tespit etmislerdir (38). Melton ve arklari ise pernisyöz anemili bir hastada vit-B12 tedavisi ile KMYnun düzeldigini göstermislerdir (39). Biz de yapmis oldugumuz bu çalismada serum vit-B12 düzeylerinin hem osteoporoz hem de osteopenili grupta kontrol grubuna göre anlamli derecede daha düsük oldugunu tespit ettik. Bununla birlikte osteoporozlu grupta vit-B12 ile OC düzeyleri arasinda istatistiksel olarak anlamli bir iliskinin oldugunu gördük. Bu bulgu vit-B12nin osteoblastlar üzerindeki etkisini yansitiyor olabilir. Dolayisiyla vit-B12 düzeyindeki azalmanin Hcy düzeyinde artmaya neden olarak kemik yikimina katkida bulunmasi, ayrica vit-B12nin osteoblastlar üzerindeki direkt uyarici etkisinin azalmasi sonucu kemik yapimi üzerinde de etkili olmasi beklenebilir. Kemik rezorpsiyon belirteçlerindeki artmayi dengelemek için kemik yapim belirteçlerinde de artma beklenebilir. Ancak, bu çalismada OC ve ALP düzeylerinde anlamli bir degisiklik olusmamasi osteoblast fonksiyonlarinda göreceli bir azalmaya isaret edebilir. Folat eksikliginin Hcy düzeylerinde artmaya neden olarak kemik metabolizmasini etkileyebilecegi bildirilmektedir (22). Ancak biz çalismamizda gruplar arasinda folat düzeyleri açisindan anlamli bir fark tespit etmedik. Folat eksikliginin en sik nedeninin besinsel kaynakli oldugu gözönünde bulundurulursa, çalisma gruplarimizda yöresel beslenme aliskanliklari (taze sebze yeme) ile iliskili olarak folat düzeylerinde degisme olmadigi düsünülebilir.Sonuç olarak bu çalismada postmenopozal osteoporozlu kadinlarda vit-B12 düzeylerindeki azalmanin Hcy düzeylerini arttirarak indirekt olarak kemik yikimina katkida bulunabilecegi, ayrica vit-B12nin osteoblastlar üzerindeki direkt stimülan etkisinin azalmasi sonucu kemik yapimi üzerinde de olumsuz bir etki yapabilecegi düsünüldü. Vit-B12 düzeylerindeki azalmanin kemik yapim ve yikim dengesinin yikim yönüne kaymasina yardimci olarak osteoporoz gelisimine katkida bulundugu kanisina varildi. Osteoporozlu hastalarda plazma homosistein ve vit-B12 düzeylerinin saptanmasinin ve gerektiginde vit-B12 destek tedavisi uygulanmasinin osteoporoz tedavisinde yararli olabilecegi, ayrica osteoporoz ve vit-B12 arasindaki iliskinin daha iyi anlasilabilmesi için daha kapsamli ve genis çalismalara gereksinim duyuldugu sonucuna ulasildi.

1. Kanis JA, Delmas P, Burckhardt P, et al. Guidelines for diagnosis and management of osteoporosis. Osteoporos Int . 1997;7:390-406.

2. Consensus Development Conference: Diagnosis, prophylaxis and treatment of osteoporosis. Peck WA, Chairman. Am J Med . 1993;94:50-646.

3. NIH. NIH Consensus Development Panel on Osteoporosis, Prevention, Diagnosis, and Therapy. JAMA . 2001;285:95-785.

4. Lips P. Epidemiology and predictors of fractures associated with osteoporosis. Am J Med . 1997;103:3-8.

5. Boonen S, Autier P, Barette M, et al. Functional outcome and quality of life following hip fracture in elderly women: A prospective controlled study. Osteoporos Int . 2004;15:87-94.

6. Sankaran KS. Osteoporosis prevention and treatment. Drugs Aging . 1996;9:472-477.

7. Ray JG, Laskin CA. Folic acid and homocyst(e)ine metabolic defects and the risk of placental abruption, pre-eclampsia and spontaneous pregnancy loss: a systematic review. Placenta . 1999;20:29-519.

8. Vollset SE, Refsum H, Irgens LM, et al. Plasma total homocysteine, pregnancy complications, and adverse outcomes: the Hordaland Homocysteine Study. Am J Clin Nutr . 2000;71:8-962.

9. Nilsson K, Gustafson L, Faldt R, et al. Hyperhomocysteinaemia-a common finding in a psychogeriatric population. Eur J Clin Invest . 1996;26:9-853.

10. Smith AD. Homocysteine, B vitamins, and cognitive deficit in the elderly [Editorial]. Am J Clin Nutr . 2002;75:6-785.

11. McCully KS. Vascular pathology of homocysteinemia: implications for the pathogenesis of arteriosclerosis. Am J Pathol . 1969;56:28-111.

12. Berwanger CL, Jeremy JY, Stansby GD. Homocysteine and vascular disease. Br J Surg . 1995;82:31-726.

13. Boushey CJ, Beresford SAA, Omenn GS, et al. A quantitative assessment of plasma homocysteine as a risk factor for vascular disease: probable benefits of increasing folic acid intakes. J Am Med Assoc . 1995;274:57-1049.

14. Brattstrom LE, Hardebo JE, Hultberg BL. Moderate hyperhomocysteinemia: a possible risk factor for arteriosclerotic cerebrovascular disease. Stroke . 1984;15:16-1012.

15. Clarke R. Homocysteine and risk of ischemic heart disease and stroke: a meta-analysis. JAMA . 2002;288:22-2015.

16. McLean RR, Jacques PF, Selhub J, et al. Homocysteine as a predictive factor for hip fracture in older persons. N Engl J Med . 2004;350:9-2042.

17. Van Meurs JB, Dhonukshe-Rutten RA, Pluijm SM, et al. Homocysteine levels and the risk of osteoporotic fracture. N Engl J Med . 2004;350:41-2033.

18. Brenton DP. Skeletal abnormalities in homocystinuria. Postgrad Med J . 1977;53:96-488.

19. Harpey JP, Rosenblatt DS, Cooper BA, et al. Homocystinuria caused by 5,10-methylenetetrahydrofolatereductase deficiency: a case in an infant responding to methionine, folinic acid, pyridoxine, and vitamin B12 therapy. J Pediatr . 1981;98:8-275.

20. Mudd SH, Skovby F, Levy HL, et al. The natural history of homocystinuria due to cystathionine beta-synthase deficiency. Am J Hum Genet . 1985;37:1-31.

21. Tucci JR, Tonino RP, Emkey RD, et al. Effect of three years of oral alendronate treatment in postmenopausal women with osteoporosis. Am J Med . 1996;101:488-501.

22. Gjesdal CG, Vollset SE, Ueland PM, et al. Plasma total homocysteine level and bone mineral density: the Hordaland Homocysteine Study. Arch Intern Med. . 2006;166:88-94.

23. Eyre D. Collagen cross-linking amino acids. Meth Enzymol . 1987;144:115-141.

24. Reiser K, McCormick R, Rucker R. Enzymatic and nonenzymatic cross-linking of collagen and elastin. FASEB J . 1992;6:49-2439.

25. Robins S, Duncan A. Cross-linking of collagen. Location of pyridinoline in bovine articular cartilage at two sites of the molecule. Biochem J . 1983;215:82-175.

26. Yamauchi M, Young DR, Chandler GS, et al. Crosslinking and new bone collagen synthesis in immobilized and recovering primate osteoporosis. Bone . 1988;9:18-415.

27. Khan M, Yamauchi M, Srisawasdi S, et al. Homocysteine decreases chondrocyte-mediated matrix mineralization in differentiating chick limb-bud mesenchymal cell micro-mass cultures. Bone . 2001;28:98-387.

28. Kang AH, Trelstad RL. A Collagen Defect in Homocystinuria. J Clin Invest . 1973;52:8-2571.

29. Paschalis EP, Shane E, Lyritis G, et al. Bone fragility and collagen cross-links. Bone Miner Res . 2004;19:4-2000.

30. Sakamotoa W, Isomuraa H, Fujiea K, et al. Homocysteine attenuates the expression of osteocalcin but enhances osteopontin in MC3T3-E1 preosteoblastic cells. Biochim Biophys Acta . 2005;1740:6-12.

31. Herrmann M, Widmann T, Colaianni G, et al. Increased osteoclast activity in the presence of increased homocysteine concentrations. Clin Chem . 2005;51:2348-2353.

32. Golbahar J, Hamidi A, Aminzadeh MA, et al. Association of plasma folate, plasma total homocysteine, but not methylenetetrahydrofolate reductase C667T polymorphism, with bone mineral density in postmenopausal Iranian women: a cross-sectional study. Bone . 2004;35:5-760.

33. Dhonukshe-Rutten RAM, Pluijm SMF, de Groot LCPGM, et al. Homocysteine and vitamin B12 status relate to bone turnover markers, broadband ultrasound attenuation, and fractures in healthy elderly people. J Bone Miner Res . 2005;20:9-921.

34. Herrmann M, Kraenzlin M, Pape G, et al. Relation between homocysteine and biochemical bone turnover markers and bone mineral density in peri- and postmenopausal women. Clin Chem Lab Med . 2005;43:23-1118.

35. Eastell R, Vieira NE, Yergey AL, et al. Pernicious anaemia as a risk factor for osteoporosis. Clin Sci (Lond) . 1992;82:681-685.

36. Goerss JB, Kim CH, Atkinson EJ, et al. Risk of fractures in patients with perniciousanemia. J Bone Miner Res . 1992;7:573-579.

37. Kim GS, Kim CH, Park JY, et al. Effects of vitamin B-12 on cell proliferation and cellular alkaline phosphatase activity in human bone marrow stromal osteoprogenitor cells and UMR106 osteoblastic cells. Metabolism . 1996;45:6-1443.

38. Carmel R, Lau KH, Baylink DJ, et al. Cobalamin and osteoblast-specific proteins. N Engl J Med . 1988;319:5-70.

39. Melton ME, Kochman ML. Reversal of severe osteoporosis with vitamin B12 and etidronate therapy in a patient with pernicious anemia. Metabolism . 1994;43:0-468.

Makale Araçları

Dergi Hakkında

Form

Faydalı Linkler

Son Güncelleme: 28.12.2023