GIRIS VE AMAÇ

Kemik hastaliklari içinde en sik görülen ve uzayan yasam süresi nedeniyle önemli birhalk sagligi problemi olan osteoporoz, düsük kemik kütlesi ve kemik dokusunun mikroyapisinin bozulmasina bagli olarak kemik kirilganliginin artmasi ile karakterize sistemik bir iskelet hastaligidir (1,2).Osteoporozu toplumsal açidan önemli kilan neden, olusan kiriklar nedeniyle tedavi maliyetinin ve ölüm oranlarinin artmasi, bunun sonucunda ekonomik ve isgücü kayiplarina neden olmasi, hastanin fonksiyonel durumunu bozmasi ve yasam kalitesini azaltmasidir. Osteoporozun yol açtigi en önemli klinik sorun, kendiliginden veya travma ile olusan kemik kiriklaridir. Osteoporotik kiriklar içinde hastanede yatis, cerrahi uygulama ve rehabilitasyon gerektirmesi nedeniyle tedavi maliyeti en yüksek, en fazla mortalite ve morbiditeye yol açan kiriklar kalça kiriklaridir (3). En sik görülen kiriklar vertebra kiriklaridir (4). Semikantitatif omurga kirigi degerlendirme yöntemlerinden biri olan Genant yönteminde degerlendirme su sekilde yapilmaktadir; Lateral spinal radyografilerde T4-L4 arasi vertebralar, ön, orta ve/veya arka yüksekliklerindeki azalma orani ve vertebra cisimlerinde meydana gelen azalmaya göre derecelendirilir. Buna göre; Grade 0: Normal, Grade I: Hafif deformasyon. Ön, orta ve/veya arka yüksekliklerde yaklasik %20-25 azalma ve vertebra cisminde %10-20 azalma, Grade II: Orta derecede deformasyon. Ön, orta ve/veya yüksekliklerden herhangi birinde yaklasik %25-40 azalma ve vertebra cisminde %20-40 azalma, Grade III: Siddetli deformasyon. Ön,orta ve/veya arka yüksekliklerden herhangi birinde ve vertebra cisminde yaklasik %40 azalma.Bu skorlama sistemi deformitenin tipini degil, siddetini göstermektedir. Bu yönteme dayanarak hesaplanan spinal deformite indeksi, vertebral deformite skorlarinin toplanip, degerlendirilen omur sayisina bölünmesiyle elde edilir.Spinal deformite indeksi 0-3 arasinda derecelendirilmektedir. Buna göre; 0: Normal, 1: Hafif deformasyon, 2: Orta derecede deformasyon, 3: Tüm vertebral cisimlerde siddetli deformasyon (5). Biz çalismamizda postmenopozal osteoporozlu kadinlarda Genant Yöntemi ile saptanan spinal deformite indeksi ve DEXA ile saptanan kemik yogunlugu ölçümleri arasindaki iliskiyi arastirmayi amaçladik.

GEREÇ VE YÖNTEM

Çalismaya 2002 yilinda poliklinigimize basvuran 50 yas ve üzeri, postmenopozal 50 kadin hasta alindi. Lomber ve dorsal lateral grafileri çektirilen tüm hastalarin lomber ve kalça kemik mineral yogunlugu ölçümleri yapildi.Olgularin Genant yöntemi ile tespit edilen spinal deformite indeksleri ile DEXA ile elde edilen kemik mineral yogunluklari arasindaki iliski arastirildi. Verilerin degerlendirilmesi, ‘SPSS for Windows 10.0’ istatistik paket programi kullanilarak yapildi. Karsilastirmalarda, Student’s t testi ve Mann Whitney U testleri kullanildi. Korelasyon analizleri Pearson yöntemiyle gerçeklestirildi. p<0.05 degeri anlamli kabul edildi.

BULGULAR

Olgularin yaslari 51-80 arasinda ve ortalama 64.60 +/- 8.01 yil idi. Olgularin demografik verileri Tablo 1’de görülmektedir.Olgularin Genant yöntemi ile saptanan spinal deformite indekslerine göre 24 olguda (%48) hafif derecede (Grade 1) deformasyon mevcut iken, 26 olguda (%52) orta derecede (Grade 2) deformasyon saptandi.Olgularin spinal deformite indeksi derecesi ile demografik özellikleri arasindaki iliski Tablo 2‘de gösterilmistir.Spinal deformite indeksi Grade 2 (orta derecede deformasyon) olan olgularda yas ortalamasi, Grade 1 (hafif derecede deformasyon) olanlara göre anlamli olarak yüksekti (p< 0.05). Grade 2 spinal deformite indeksine sahip hastalarin menopoz süresi ortalamalari da Grade 1 spinal deformite indeksine sahip hastalara göre anlamli olarak yüksek saptandi (p< 0.05). Olgularin spinal deformite indeksi derecesi ile boy, kilo, vücut kitle indeksi (VKI) ve menopoz yasi arasinda anlamli bir korelasyon saptanmadi.Olgularin DEXA ile elde edilen kemik mineral yogunlugu (KMY) degerleri ile hastalarin demografik özellikleri arasindaki iliski Tablo 3’te gösterilmistir. Olgularin neck KMY degerleri ile yas arasinda anlamli bir negatif korelasyon saptandi (p<0.001). Neck KMY degerleri ile kilo arasinda anlamli bir pozitif korelasyon (p<0.01), VKI arasinda anlamli bir pozitif korelasyon (p<0.01) ve menopoz süresi arasinda anlamli bir pozitif korelasyon (p<0.01) saptandi.Olgularin total KMY degerleri ile yas arasinda anlamli bir negatif korelasyon (p<0.05), kilo arasinda anlamli bir pozitif bir korelasyon (p<0.001), VKI arasinda anlamli bir pozitif korelasyon (p<0.001) elde edildi.Olgularin L1-4 KMY degerleri ile yas, boy, kilo, VKI, menopoz süresi ve menopoz yasi arasinda anlamli bir iliski saptanmadi. Olgularin spinal deformite indeksi dereceleri ile DEXA ile elde edilen KMY degerleri arasindaki iliski Tablo 4’de gösterilmistir.Olgularda saptanan Grade 1 ve Grade 2 spinal deformiteler ile L1-4 KMY, total kalça KMY arasinda anlamli bir iliski saptanmadi.Spinal deformite indeksi Grade 1 olan hastalarda neck KMY degerleri Grade 2 olgulara göre anlamli derecede yüksek saptandi.

TARTISMA

Çalismamizda ilerleyen yasla birlikte femur Neck ve total kalça KMY degerleri arasinda anlamli negatif bir iliski saptandi.Ancak lomber KMY degerleri ile anlamli bir iliski tespit edilmedi. Bu durum vertebralardaki dejeneratif degisikliklere baglanabilir. Yapilan çalismalarda lomber omurgada meydana gelen kemik kütlesi kaybinin ancak dejeneratif degisikligi olmayan olgularda saglikli bir gösterge oldugu, ileri yaslarda siklikla gözlenen dejeneratif degisikliklerin bu dönemde olusacak kemik kütlesi kaybini maskeleyebilecegi belirtilmistir (6,7,7,8). Bu nedenle postmenopozal osteoporozun takibinde KMY ölçümlerinin yaninda radyolojik degerlendirme de önemlidir.Davis ve arkadaslarinin yaptiklari çalismada, vertebral kirigi olan kadinlarda, olmayanlara göre yeni kirik gelisme riskinin 2-5 kat arttigi gösterilmistir. Ayrica ayni KMY degerlerine sahip olan kadinlar karsilastirildiginda, 2 veya 3 vertebral kirigi olan kadinlarin yeni kirik risklerinin 8-9 kat arttigi bildirilmistir (9).Genant ve arkadaslari, 57 postmenopozal kadin üzerinde yaptiklari çalismada, vertebralardaki deformite indekslerini, semikantitatif bir yöntem olan Genant yöntemi ve kantitatif yöntemle degerlendirmis ve ölçümler arasinda güçlü bir iliski oldugunu göstermislerdir. Genant yöntemi ile degerlendirilen ve kirik saptanan vertebralarda takipler sirasinda deformite derecesinin arttigi saptanmis ve bu yöntemden yararlanilarak hesaplanan spinal deformite indeksinin osteoporozun derecesini belirlemede güçlü bir yol gösterici oldugu belirtilmistir (10).Çalismamizda Genant yöntemi ile elde edilen spinal deformite indeksi Grade 2 olan hastalarla Grade 1 olan olgular karsilastirildiginda; Grade 2 deformasyon ile yas ve menopoz süresi arasinda pozitif anlamli bir iliski saptandi. Grade 2 deformasyonu olan olgulara göre grade 1 deformasyonu olanlarda neck KMY degerleri anlamli olarak yüksekti.Sonuç olarak femur neck KMY degerlerinin radyografi ile saptanan spinal deformite indeksi ile negatif korelasyon göstermesi osteoporoz tanisinda femur neck KMY’nin önemini desteklemektedir.