GIRIS

Osteoporoz yol açtigi morbidite ve dizabilite nedeni ile günümüzde giderek daha önemli bir saglik sorunu olarak degerlendirilmektedir. Özellikle kadinlari etkileyen bir durum oldugu bilinmekle birlikte günümüzde erkek osteoporozunun prevelansi, sosyoekonomik etkisi ve tedavisi konusundaki çalismalar giderek artmaktadir. Erkeklerde doruk kemik kütlesinin kadinlardan daha fazla olmasi, menopoz esdegeri bir süreç yasanmamasi ve daha büyük kemiklere sahip olmalari nedeni ile osteoporoz sikligi kadinlardan daha azdir (1). Ancak yaslanma ile ortaya çikan kemik kaybi omurga ve proksimal femurda ileri yaslarda her iki cinste de benzer olmaktadir. Her iki cinste de görülen bu yasa bagli kemik mineral yogunlugunda azalma kirik prevalansinda artma ile iliskilidir. Tüm kalça kiriklarinin %25-30’unun erkeklerde görüldügü bilinmektedir (2,3). Çok önemli bir nokta da erkeklerde kalça kirigi mortalite oraninin kadinlardan 2-3 kat daha fazla olmasidir(4,5). Ortalama yasam süresinin artmasi ile birlikte bu konu toplum sagligi açisindan daha da önem kazanmaktadir. Bifosfonatlar postmenopozal osteoporozda etkinligi ve güvenilirligi kanitlanmis antirezorptif ilaçlardir. Son yillarda erkeklerde de primer ve sekonder osteoporozda alendronat kullanimi üzerinde durulmaktadir. Bu çalismanin amaci idiopatik osteoporozu olan erkek hastalarda alendronat tedavisinin etkinliginin degerlendirilmesidir.

GEREÇ VE YÖNTEM

Bu çalismaya idiopatik osteoporoz tanisi konan 31 erkek hasta alindi. Osteoporoz tanisi sorgulama, klinik muayene ve laboratuar bulgularina dayanarak kondu. Sekonder osteoporoza neden olabilecek patolojileri dislamak amaci ile baslangiçta serum parathormon, total ve serbest testosteron, tiroid stimülan hormon, serbest T3 ve T4 , hemogram , sedimentasyon, kan kalsiyum, fosfor, alkalen fosfataz, total protein, albumin, 24 saatlik idrarda kalsiyum degerlerine bakildi. Osteoporoza neden olan ilaç kullanimi ve diger hastaliklar açisindan hastalar ayrintili olarak sorgulandi. Hastalarin baslangiçta, 1.yilda ve 2. yilda Dual Energy X-Ray Absorbtiometry (DEXA) yöntemi ile lomber bölge (L1-L4) ve proksimal femurdan (femur boynu, Ward’s üçgeni, trokanter, intertrokanterik bölge) kemik mineral yogunluk ölçümleri yapildi. T skoru en az bir bölgede –2,5 standart sapmanin altinda olan olgular çalismaya alindi. Tüm hastalara günlük 10 mgr Alendronat ve 500 mgr kalsiyum tedavisi baslandi. 3 ayda bir biyokimya ve 24 saatlik idrar incelemeleri yapildi.

SONUÇLAR

Çalismaya alinan hastalarin yas ortalamasi 63.32±10.26 yil ve ortalama izlem süresi 23.9±5.65 ay olarak bulundu. Hastalarin demografik verileri tablo 1’de verilmistir. Hastalarin baslangiç ve 1. yil ortalama kemik mineral yogunluk degerleri tablo 2’de yer almaktadir. Tedavinin 1. yilinda lomber bölge ve proksimal femurda tüm bölgelerde kemik mineral yogunlugu degerlerinde baslangica göre istatistiksel olarak anlamli artis tespit edildi (1). Ikinci yilda izlemi yapilan 19 hastanin 2. yil sonuçlari degerlendirildiginde yine 1. yila göre ortalama kemik mineral yogunlugunda lomber bölge ve femurda tüm bölgelerde artis oldu ve bu artis tüm bölgelerde istatistiksel olarak anlamli bulundu (p<0.05) (Tablo 2). Kemik mineral yogunlugunda gözlenen artis birinci yilda lomber bölgede %6, femur boynunda % 2 ve total femurda % 2,9 oraninda saptandi. Ikinci yilin sonunda ise bu artislar baslangiç ile karsilastirildiginda lomber bölgede % 11, femur boynunda % 3 ve total femurda ise %5.1 oraninda oldu.

TARTISMA

Erkeklerde ve kadinlarda osteoporozun etiolojisi farkli olmasina karsin altta yatan patofizyolojik mekanizma aynidir. Osteoklastlarin neden oldugu kemik yikiminda artma progresif kemik kaybina yol açar. Menopoz döneminde kemik kaybinin hizlanmasi nedeni ile kadinlarda osteoporoz prevelansi daha yüksektir. Erkeklerde de kemik kaybi yaslanma ile ortaya çikar ve yasli erkek ve kadinlarda kemik kayip hizi benzerdir (6). Son yillara kadar erkeklerde osteoporoz tanisi ve tedavisi göz ardi edilen bir konu olmustur. Ancak erkeklerde de ilerleyen yasla birlikte kadinlardakine benzer oranlara yaklasan kirik riski ve ileri yasta eslik eden diger hastaliklarin fazlaligi nedeni ile erkeklerde mortalite riskinin daha fazla olmasi tedavinin önemini ortaya koymaktadir (5). Düsük kemik mineral yogunlugunun osteoporotik kiriklar için bir risk faktörü oldugu çok iyi bilinmektedir. Bu iliski postmenopozal kadinlarda belirlenmistir (7,8) ve erkeklerde de bu iliskinin benzer oldugu konusundaki veriler giderek artmaktadir (9,10). Bu çalismada idiopatik osteoporozu olan erkek hastalarda 10 mgr/gün alendronat tedavisi ile lomber bölgede iki yil sonunda lomber bölge ve proksimal femur ölçümlerinde kemik mineral yogunluk düzeylerinde artis elde edilmistir. Kemik mineral yogunlugunda gözlenen bu artis birinci yilda lomber bölgede %6, femur boynunda % 2 ve total kalçada %2.9 oraninda olmustur. Ikinci yilin sonunda ise bu artislar baslangiç ile karsilastirildiginda lomber bölgede % 11, femur boynunda % 3 ve total kalçada ise %5.1 oraninda olmustur. Kirik verilerinin olmamasi çalismamizin bir kisitliligidir. Alendronat tedavisinin idiopatik erkek osteoporozundaki etkisi ile ilgili genis hasta sayisina sahip ilk çalisma Orwoll ve arkadaslari tarafindan bildirilmistir. Bu iki yillik randomize, çift kör, plasebo kontrollü ve çok merkezli çalismada 10 mgr/gün alendronat kullanimi ile lomber bölgede %7.1±0.3, femur boynunda %2.5±0.4 ve total vücut kemik mineral yogunlugunda %2.0±0.2’lik ortalama artislar elde edilmis ve bu artis plasebo grubundan anlamli ölçüde farkli bulunmustur. Bu çalismada alendronat tedavisi alan grupta istatistiksel olarak anlamli düzeyde daha az kirik görülmüstür. Kantitatif morfometrik teknikle yapilan degerlendirmede plasebo grubunda % 7.1 oraninda kirik görülürken bu oran alendronat grubunda % 0.8 olmustur (11). Ho ve arkadaslari daha az sayida erkek hastada yaptiklari çalismada primer ve sekonder osteoporozda alendronat tedavisi lomber ve trokanter kemik mineral yogunlugunu arttirmis, femoral boyun ve Ward’s üçgeninde ise istatistiksel olarak anlamli artis olmamistir (12). Erkeklerde primer ve sekonder osteoporozda alendronatin etkinliginin arastirildigi diger çalismalarda da bizim çalismamiz ile benzer sonuçlar bildirilmistir. Weber ve arkadaslari bir retrospektif çalismada 10 mgr/gün alendronat tedavisi ile birlikte kalsiyum ve D vitamini verilen hastalarda yalnizca kalsiyum ve D vitamini alanlara göre istatistiksel olarak anlamli kemik mineral yogunluk artisi bildirmislerdir. Kemik mineral yogunluk artisi ortalama 1.7 yil sonunda lomber bölgede %4.6 ve total kalçada %4.7 oraninda olmustur (13). Bir baska tek merkezli, açik, randomize, prospektif çalismada primer osteoporoz olan erkek hastalarda alendronat tedavisi ile alfakalsidiol kullanan gruba göre lomber omurga kemik mineral yogunlugunda istatistiksel anlamli artis elde edilmistir. Alendronat alan grupta iki yilin sonunda saglanan KMY artisi lomber omurgada %10.1 ve femur boynunda % 5.2 oraninda olmustur. Bu çalismada da vertebral kirik orani alendronat ile tedavi edilen grupta alfakalsidiaol grubuna göre anlamli oranda daha düsük bulunmustur(14). Gonnelli ve arkadaslari tarafindan yapilan üç yillik prospektif bir çalismada alendronat ile tedavi edilen grupta 3. yilin sonunda lomber kemik mineral yogunlugunda % 8.8, femur boynunda %4.2 ve total kalçada %3.9 artis elde edilmistir. Bu artislar yalnizca kalsiyum tedavisi alan gruba göre anlamli derecede yüksek olmustur. Bu çalismada DEXA ile kemik mineral yogunluk ölçümünün yani sira kalkaneustan yapilan kantitatif ultrasonografi ile kemigin mikromimarisi ve elastisitesi de degerlendirilmistir. Kantitatif ultrasonografik parametrelerden sertlik ve “broadband ultrason attenuation” degerlerinde üç yilin sonunda anlamli artis elde edilmistir (15). Osteoporoz tedavisinde en önemli hedef kemik mineral yogunlugunda artis saglamanin yaninda kirik riskini azaltmaktir. Alendronat tedavisi ile postmenopozal osteoporozu olan kadinlarda kemik mineral yogunlugunda artis, kemik döngüsünde azalma, vertebral ve kalça kirik riskinde azalma gösterilmistir (16-19). Erkeklerde ise vertebral kirik riskini azalttigi gösterilmistir (11,12,13,14). Ancak kalça kirigi ile ilgili kanita dayali veri henüz yoktur. Bu çalismada da alendronat tedavisi idiopatik erkek osteoporozu olan erkek hastalarda kemik mineral yogunlugunda istatistiksel anlamli artis saglamis, etkin ve tolere edilebilen bir tedavi seçenegi olarak bulunmustur.