Diğer

Osteoporozda Vitamin D Düzeyinin Yasam Kalitesi Üzerine Etkisi - Orijinal Arastirma

  • Ilker Coskun Benlidayi
  • Füsun Güler Uysal
  • Sibel Basaran
  • Rengin Güzel

Turk J Osteoporos 2006;12(2):-

ÖzetVitamin D eksikligi kemik formasyonunda bozulmanin yanisira proksimal kas güçsüzlügüne ve nöromusküler koordinasyonda bozulmaya neden olarak düsmelere yatkinligi ve kirik riskini artirmaktadir. Kiriklarin neden oldugu agri ve fonksiyonel kisitliligin yasam kalitesi üzerine olumsuz etkileri iyi bilinmektedir. Ancak vitamin D eksikligi ile yasam kalitesi arasindaki iliskiyi arastiran çalismalar yetersizdir. Bu çalismanin amaci osteoporotik hastalarda vitamin D eksikliginin yasam kalitesi üzerine etkisini arastirmaktir.Çalismaya postmenopozal, senil ve erkek osteoporozu olan 286 hasta alindi (60,51±9,1 yas). Hastalarin demografik verileri, fiziksel aktivite düzeyleri ve yakinmalari sorgulandi. Kemik yapim-yikim belirteçleri, 25(OH)vitaminD, PTH, kemik mineral yogunluklari (KMY) ve spinal deformite indeksleri (SDI) degerlendirildi. Yasam kalitesi Avrupa Osteoporoz Kurumu Yasam Kalitesi Anketi (QUALEFFO) kullanilarak ölçüldü. Vitamin D düzeyinin 12 ng/ml'nin altinda olmasi vitamin D eksikligi olarak kabul edildi. Hastalarin ortalama 25(OH)vitaminD düzeyi 23,19±13,1 ng/ml olup, 34'ünde (%11,8) vitamin D eksikligi mevcuttu. Vitamin D düzeyi ile yas, vücut kitle indeksi, eslik eden hastalik sayisi, menapoz süresi, risk faktörleri, agri düzeyi ve diyetle kalsiyum alimi arasinda korelasyon bulunmadi. Kemik yapim-yikim belirteçleri, SDI ve KMY degerleri ile de korelasyon saptanmadi. Vitamin D ile fiziksel aktivite düzeyi (p=0,001 ve r=0,198) ve yasam kalitesinin fiziksel, sosyal, mental fonksiyon alt skalalari ve total skor arasinda korelasyon mevcuttu . Vitamin D eksikligi olan grupta total QUALEFFO skoru, fiziksel fonksiyon ve sosyal fonksiyon alt skalalari daha kötü bulundu (sirasiyla p=0,003, p=0,001 ve p=0,004). Vitamin D eksikligi osteoporotik hastalarin fiziksel fonksiyonlarini olumsuz etkilemekte, bu durum sosyal fonksiyonlarina da yansimakta ve sonuçta yasam kalitesinde bozulmaya neden olmaktadir. (Osteoporoz Dünyasindan 2006; 12 (2): 35-38)Anahtar kelimeler: Vitamin D, osteoporoz, yasam kalitesi, QUALEFFOSummaryVitamin D deficiency causes muscle weakness, impairs bone formation and neuromuscular coordination, thus increases fracture risk. It is well known that pain and functional disability caused by fractures impairs quality of life (QOL). However, studies investigating the association between vitamin D deficiency and QOL are insufficient. This study investigates the effects of vitamin D level on QOL in osteoporotic patients. 286 patients (mean age 60.51±9.1 years) with postmenapousal, senile or male osteoporosis were included in the study. Demographic data, physical activity level and back pain were recorded. Bone turnover markers, 25(OH)vitaminD, PTH levels and bone mineral density (BMD) were evaluated. Spinal deformity index (SDI) was calculated by lateral thoracolomber X-rays. QOL was assessed using QOL Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALEFFO). 25(OH)vitaminD levels below 12ng/ml was accepted as vitamin D deficiency. 25(OH)vitaminD level of the patients was 23.19±13.1ng/ml and 34 were (11.8%) vitamin D deficient. 25(OH)vitaminD levels were not correlated with age, body mass index, concomitant diseases, postmenopausal years, risk factors, pain, and dietary calcium intake. There was also no correlation between 25(OH)vitaminD and bone turnover markers, SDI and BMD. 25(OH)vitaminD was correlated with physical activity level (p=0.001 and r=0.198) and physical, social, mental function subscales and total score of QUALEFFO. In vitamin D deficient group physical and social function subscales and total QUALEFFO scores were more impaired (p=0.001, p=0.004, p=0.003 respectively).  Vitamin D deficiency negatively effects physical and social functions of osteoporotic patients and impairs their QOL.   (Osteoporoz Dünyasindan 2006; 12 (2): 35-38)Key words: Vitamin D, osteoporosis, quality of life, QUALEFFO

Giris

Osteoporoz düsük kemik kütlesi ve kemigin mikromimari yapisinda bozulma ile karakterize kronik, progressif bir hastalik olup, orta yas ve yasli eriskinlerdeki kiriklarin majör sebebidir. Kiriklarin ise yasam kalitesi üzerine olumsuz etkisi bulunmaktadir (1).Vitamin D eksikligi osteoporoz, düsmeler ve kiriklar için tanimlanmis bir risk faktörüdür (2). Ciddi vitamin D eksikligi büyümekte olan iskelette yetersiz mineralizasyona, eriskin iskelette ise demineralizasyona neden olarak sirasiyla rikets ve osteomalaziye yol açmaktadir (3). Düsük veya yetersiz vitamin D düzeyleri, kalsiyum absorbsiyonunda azalmaya, parathormon (PTH) düzeylerinde artisa, artmis kemik rezorpsiyonuna ve kemik kaybina neden olmaktadir (1). Yetersiz vitamin D düzeyine bagli olarak kirik riskindeki artis yalnizca kemik mineral yogunlugundaki azalmaya bagli degildir. Düsük serum vitamin D düzeyi kas güçsüzlügü (proksimal miyopati), kas-iskelet agrisi, vücut saliniminda artma (denge ve nöromusküler koordinasyon bozuklugu), düsmeler ve düsmeyle iliskili kiriklarda artisa neden olmaktadir (1,2,3,4,2,3,4,5). Endojen vitamin D durumu, serum 25-hidroksi vitamin D (25(OH)D) düzeyine göre belirlenmektedir. 25(OH)D düzeyi vitamin D eksikligi ve yetersizligi durumlarini tanimlamak için en iyi göstergedir (6). Vitamin D eksikligi, yetersizligi ve optimal 25(OH)D düzeyleri ile ilgili kesin bir görüs birligi bulunmamaktadir. Serum 25(OH)D degerlerinin 12ng/mlnin altinda olmasi vitamin D eksikligi yada düsük serum vitamin D düzeyi olarak kabul edilmektedir (1). Vitamin D yetersizligi ise sekonder hiperparatiroidiyi, artmis kemik yapim-yikimini ve kemik mineral kaybini önleyen en düsük serum 25(OH)D degeri (20ng/ml) olarak tanimlanmaktadir (7). Serum 25(OH)D düzeyinin 20 ng/mlnin altinda olmasi artmis vücut salinimi, 12 ng/mlnin altinda olmasi ise kas kuvvetinde azalma ile iliskili bulunmustur (10). Bazi çalismalarda vitamin D eksikligi olarak 10ng/mlnin altindaki degerler kabul edilmistir (11). Maksimum kalsiyum emilimi ve optimal saglik için serum 25(OH)D düzeylerinin 30ng/mlnin üzerinde olmasi önerilmektedir (1). Osteoporozda kiriklarin neden oldugu agri ve fonksiyonel kisitliligin yasam kalitesi üzerine olumsuz etkileri iyi bilinmektedir. Ancak hem kemik yogunlugunda azalma, hem de proksimal kas güçsüzlügü ve nöromusküler fonksiyonlarda bozulmaya neden olarak düsmeye yatkinligi ve kirik riskini artiran vitamin D eksikligi ile yasam kalitesi arasindaki iliskiyi arastiran yeterli çalisma bulunmamaktadir. Bu çalismanin amaci özellikle yaslilarda ve osteoporotik hastalarda prevalansi yüksek olan vitamin D yetersizliginin yasam kalitesi üzerine etkilerini arastirmaktir.


Hastalar ve Metodlar

Çalismaya Nisan 2004-Eylül 2004 tarihleri arasinda osteoporoz klinigine basvuran postmenopozal (n=215), senil (n=64) ve erkek (n=7) osteoporozu olan 286 hasta (60) alindi. Hastalarin demografik verileri, fiziksel aktivite düzeyleri, vizuel analog skala (VAS) kullanilarak bel ve/veya sirt agrisi yakinmalari sorgulandi. Fiziksel aktivite düzeyi günlük rutin isler disindaki aktiviteler olarak (yürüyüs vb) sorgulandi ve saat/hafta olarak kaydedildi. Kan sayimi ve rutin biyokimyasal tetkiklerine ek olarak kemik yapim-yikim belirteçlerine (osteokalsin, serum CTX, deoksipridinolin, spot idrarda kalsiyum kreatinin orani), vitamin D ve PTH düzeylerine bakildi. DEXA yöntemiyle kemik mineral yogunluklari degerlendirildi ve lateral torakolomber grafiler kullanilarak semikantitatif yönteme göre belirlenen spinal deformite indeksleri (SDI) kaydedildi (12,13). Yasam kalitesi Türkçe validasyonu yapilmis olan Avrupa Osteoporoz Kurumu Yasam Kalitesi Anketi (QUALEFFO) kullanilarak degerlendirildi. Total skor ve alt skala skorlari için 0 iyi saglik durumunu, 100 ise kötü saglik durumunu göstermektedir (14,15).Vitamin D düzeyinin <12ng/mlnin altinda olmasi vitamin D eksikligi, <20ng/mlnin altinda olmasi ise vitamin D yetersizligi olarak kabul edildi. Istatistiksel analizler “SPSS 12.0 for Windows” paket programi kullanilarak yapildi. Verilerin analizinde bagimsiz degiskenlerin karsilastirilmasinda “Student t testi” ve korelasyonlar için de Pearson korelasyon analizi kullanildi. Sonuçlar ortalama ± standart sapma olarak verildi ve p<0,05 olan degerler anlamli kabul edildi.


Hastalarin demografik verileri, DEXA degerleri ve SDIleri Tablo 1de verilmistir.Hasta grubumuzun ortalama vitamin D düzeyi 23,2±13,1 idi. %11,8inde (n=34) vitamin D eksikligi, %46sinda (n=132) ise vitamin D yetersizligi bulunmakta idi. Sadece %18inde vitamin D yeterli düzeyde (30ng/ml) idi. Hastalarimizin %78,5i halen osteoporoz tedavisi almakta olup, %21,5i ise tedavi almiyordu. Osteoporoz tedavisi alan ve almayan gruplarin vitamin D düzeyleri karsilastirildiginda, tedavi alanlarin vitamin D düzeyi biraz daha yüksek olmakla birlikte aradaki fark anlamli degildi (sirasiyla 23,65±13,6 ve 21,55±11,0 ng/ml, p=0,276). Vitamin D yetersizligi olan hastalarin fiziksel aktivite düzeyleri anlamli olarak daha düsüktü (p=0,004). Vitamin D düzeyi ile yas, vücut kitle indeksleri (VKI), eslik eden hastalik sayisi, menopoz süresi, risk faktörleri, diyetle kalsiyum alimi, VAS, SDI ve DEXA degerleri arasinda korelasyon saptanmadi. Kemik yapim-yikim belirteçleri ve PTH düzeyi ile de korelasyon bulunmadi. Hastalarin fiziksel aktivite düzeyi ile vitamin D arasinda pozitif korelasyon mevcuttu (p=0,001 ve r=0,198). Vitamin D düzeyi ile yasam kalitesinin fiziksel, sosyal ve mental fonksiyon alt skala skorlari ve total skor korele idi (Tablo 2).Hasta grubunda yasam kalitesi total skoru 43,02±14,9 olup, bu deger saglikli bireylerin degerlerine göre daha kötüdür (14). Hastalarin yasam kalitesi sonuçlari vitamin D yetersizligi ve eksikligi durumlarina göre ayri ayri degerlendirilmis olup yasam kalitesi degerleri Tablo 3 ve 4de verilmistir.Vitamin D yetersizligi olan grupta (n=132) total skor, fiziksel fonksiyon ve mental fonksiyon alt skalalari daha kötü bulundu (sirasiyla p=0,049, p=0,014 ve p=0,044). Vitamin D eksikligi olan grupta ise (n=34) total skor, fiziksel fonksiyon ve sosyal fonksiyon alt skalalari daha kötü bulundu (sirasiyla p=0,003, p=0,001 ve p=0,004). Tartisma

Osteoporozda görülen vertebral kiriklar minör olabilir veya agri, fiziksel fonksiyonlarda azalma, immobilite, sosyal izolasyon ve depresyona kadar gidebilen sonuçlara neden olabilir (15). Düsmeler, osteoporoz ve kiriklar için tanimlanmis bir risk faktörü olan vitamin D düzeyinin yasam kalitesi üzerine etkisini direkt olarak arastirmak amaciyla yapilmis olan bu çalismada vitamin D eksikligi ve yetersizligi seklinde iki esik degere göre ayri ayri analizler yapilmistir. Her iki durumda da yasam kalitesi düsük bulunmus olup, vitamin D düzeyi yasam kalitesi total skoru ve alt skalalar içerisinden özellikle fiziksel fonksiyon alt skala skorlari ile korele bulunmustur. Vitamin D eksikligi özellikle postural denge ve yürüyüs için gerekli olan alt ekstremitenin yük tasiyan antigravite kaslarini etkilemektedir. Yaslilarda serum 25(OH)vitamin D konsantrasyonu ile düsmeler arasinda anlamli korelasyon bulunmaktadir. Vitamin D eksikligi olan yasli populasyonda vitamin D suplemantasyonunun kas gücünü, yürüme mesafesini ve fonksiyonel yetenekleri artirdigi, düsmeleri ve nonvertebral kiriklari azalttigi gösterilmistir (4). Gerdhem ve ark.larinin (16) ambulatuar kadinlarda 25(OH)vitamin D ile fiziksel aktivite, kas kuvveti ve kiriklar arasindaki iliskiyi inceleyen 3 yillik takip süreli prospektif populasyon bazli çalismasinda düsük 25(OH)vitamin D düzeyinin düsük fiziksel aktivite düzeyi, yürüme hizi ve denge ile iliskili oldugu bulunmustur. 30 ng/mlnin üzerindeki vitamin D degerlerinin kirik riskini olumsuz etkilemedigi ancak 20 ng/mlnin altindaki degerlerin düsük fiziksel aktivite ve denge ile ilgili olarak kirik riskinde artisla iliskili oldugu bulunmustur. Bizim çalismamizda vitamin D yetersizligi olarak 20 ng/ml esik degeri kullanilmis ve vitamin D yetersizligi olan hastalarin fiziksel aktivite düzeyleri daha düsük bulunmustur. Kalça kirigi sonrasi vitamin Dnin günlük aktiviteleri yerine getirebilme yetenegi üzerine etkisini arastiran iki çalismada hastalarin 25(OH)vitamin D düzeyleri düsük bulunmustur. Barthel indeksi kullanilarak yapilan fonksiyonel degerlendirmenin serum 25(OH)vitaminD düzeyi ve 25(OH)vitaminD/PTH orani ile anlamli olarak iliskili oldugu bulunmustur. Vitamin Dnin kalça kirigi sonrasi fonksiyonel iyilesmede bagimsiz belirleyici oldugu sonucuna varilmistir (6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17). Bizim çalismamizda da QUALEFFO anketi ile degerlendirilen yasam kalitesinin fiziksel fonksiyon alt skala skorlari ve total skoru vitamin D düzeyi ile korele bulunmustur. Porthouse ve ark.larinin (18) kalsiyum ve vitamin D suplementasyonunun kirik riskini azaltici etkisi üzerine yaptiklari ve ikincil olarak da yasam kalitesinin degerlendirildigi bir çalismada ise farkli sonuçlar bulunmustur. Toplum içinde yasayan, 70 yas üstü ve kalça kirigi için bir veya daha fazla riski olan kadinlarda 2 yillik takip sonucunda tedavi grubunda kontrol grubuna göre kirik riskinde ve yasam kalitesinde anlamli fark gözlenmemistir.Sonuç olarak, osteoporotik hasta grubumuzda yasam kalitesinin vitamin D düzeyinden etkilendigi görülmüstür. Hastalarimizin yalnizca %18inin Vitamin D düzeyinin yeterli (>30 ng/ml) oldugu bulunmustur. Hasta grubumuzun %78,5inin halen osteoporoz tedavisi aldigi düsünüldügünde özellikle vitamin D ve kalsiyum replasman tedavisine hasta uyumu üzerinde durulmasi gerekmektedir.Vitamin D eksikliginde görülen kas güçsüzlügü ve nöromusküler koordinasyon bozuklugunun osteoporotik hastalarin fiziksel fonksiyonlarini olumsuz etkiledigi, bu durumun sosyal fonksiyonlarina da yansidigi ve sonuçta yasam kalitesinde bozulmaya neden oldugu sonucuna varilmistir.


1. Reginster J-Y. The high prevalence of inadequate serum vitamin D levels and implications for bone health. Curr Med Res Opin, . 2005;21:579-585.

2. Mosekilde L. Vitamin D and the elderly. Clin Endocrinol, . 2005;62:265-281.

3. Zittermann A. Vitamin D in preventive medicine: are we ignoring the evidence? Br J Nutr, . 2003;89:552-572.

4. Janssen HCJP, Samson MM, Verhaar HJJ. Vitamin D deficiency, muscle function, and falls in elderly people. Am J Clin Nutr, . 2002;75:5-611.

5. Montero-Odasso M, Duque G. Vitamin D in the aging musculoskeletal system: An authentic strength preserving hormone. Molecular Aspects of Medicine, . 2005;26:203-219.

6. Di Monaco M, Vallero F, et al. Serum levels of 25-hydroxyvitamin D and functional recovery after hip fracture. Arch Phys Med Rehabil, . 2005;86:8-64.

7. Chapuy MC, Preziosi P, et al. Prevalence of vitamin D insufficiency in an adult normal population. Osteoporos Int, . 1997;7:439-443.

8. 8.Sharla SH. Prevalence of subclinical vitamin D deficiency in different European countries. Osteoporos Int, 1998 Suppl. 8:. 0;0:0-12.

9. Need AG, Horowitz M, et al. Vitamin D status: effects on parathyroid hormone and 1,25-dihydroxyvitamin D in postmenopausal women. Am J Clin Nutr, . 2000;71:81-1577.

10. Pfeifer M, Begerow B, Minne HW. Vitamin D and muscle function. Osteoporos Int, . 2002;13:187-194.

11. McKenna MJ. Differences in vitamin D status between countries in young adults and the elderly. Am J Med, . 1992;93:69-77.

12. Genant HK, Jergas M. Assessment of prevalent and incident vertebral fractures in osteoporosis research. Osteoporos Int . 2003;14:0-55.

13. Crans GG, Genant HK, Krege JH. Prognostic utility of a semiquantitative spinal deformity index. Bone . 2005;37:9-175.

14. Koçyigit H, Gülseren S, et al. The reliability and validity of the Turkish version of Quality of Life Questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALEFFO). Clin Rheumatol, . 2003;22:18-23.

15. Lips P, Cooper C, et al. Quality of life in patients with vertebral fractures: Validation of the quality of life questionnaire of the European Foundation for Osteoporosis (QUALEFFO). Osteoporos Int . 1999;10:60-150.

16. Gerdheim P, Ringsberg KAM, et al. Association between 25-hydroxy vitamin D levels, physical activity, muscle strength and fractures in the prospective population-based OPRA study of elderly women. Osteoporos Int, . 2005;16:31-1425.

17. Di Monaco M, Vallero F, et al. 25-hydroxyvitamin D, parathyroid hormone, and functional recovery after hip fracture in elderly patients. J Bone Miner Metab, . 2006;24:42-47.

18. Porthouse J, Cockayne S, et al. Randomised controlled trial of calcium and supplementation with cholecalciferol (vitamin D3) for prevention of fractures in primary care. BMJ, . 2005;330:0-1003.