Diğer

Risk Degerlendirme Indekslerinin Postmenopozal Osteoporozu Tahmin Etmedeki Performanslari - Orijinal Arastirma

  • Sibel Ünsal Delialioglu
  • Kurtulus Kaya
  • Zuhal Özisler
  • Sumru Özel

Turk J Osteoporos 2009;15(1):-

ÖzetAmaç: Bu çalismanin amaci osteoporoz risk degerlendirme indekslerinin osteoporoz için yüksek risk tasiyan, dual enerji X-ray absorbsiyometri (DEXA) tetkiki önerilecek postmenopozal hastalari saptamadaki performanslarini degerlendirmektir. Gereç ve Yöntem: Çalismaya 45 yas ve üzeri 98 postmenopozal kadin (yas ortalamasi 57,36±5,78 yil) alindi. Hastalarin DEXA yöntemi ile L2-L4 omurga ve proksimal femur kemik mineral yogunlugu ölçümleri yapildi. Hastalar osteoporoz risk indekslerinden National Osteoporosis Foundation (NOF), Osteoporosis Prescreening Risk Assessment (OPERA), Osteoporosis Screening Tool (OST) ve Age, years after Menopause, age at MEnarche, Body mass index (AMMEB) ve kullanilarak osteoporoz riski açisindan degerlendirildi. Risk indekslerinin duyarlilik, özgüllükleri ve teshis degerleri saptandi. Bulgular: DEXA sonucuna göre hastalarin 33,7%'sinin (33/98) L2-L4 omurgada, 14,3%'ünün (14/98) femur boynunda osteoporozu (T skor ≤-2.5) oldugu saptandi. Risk indekslerinin femur boynu osteoporozunu saptamada duyarliliklari, özgüllükleri ve teshis degerleri sirasiyla NOF için %60-%62-%62, OPERA için %35-%71-%66, OST için %80-%68-%69 ve AMMEB için %80-%68-%69 saptandi. Bu degerler lomber omurga osteoporozunu saptamada sirasiyla NOF için %42-%72-%62, OPERA için %12-%93-%66, OST için %54-%76-%69 ve AMMEB için %60-%73-%69 olarak saptandi. Sonuç: Bu veriler femur boynu osteoporozunu saptamada OST ve AMMEB'in yüksek duyarliliga sahip oldugunu, lomber osteoporozu saptamada ise dört indeksinde duyarliliklarinin düsük oldugunu göstermektedir. Sonuç olarak OST ve AMMEB femur boynu osteoporozunu saptamada tarama testi olarak kullanilabilir. (Osteoporoz Dünyasindan 2009;15:21-5)Anahtar kelimeler: Osteoporoz, klinik risk indeksleri, duyarlilik, özgüllük, teshis degeriSummaryAim: The purpose of this study was to determine the performance of osteoporosis risk assessment indices in identifying women with osteoporosis who has high risk for osteoporosis and who will undergo dual energy X-ray absorptiometry (DEXA). Material and Methods: Ninety-eight postmenopausal women aged 45 years and older (mean age 57.36±5.78 years) were included in the study. BMD was used for diagnosing osteoporosis at the proximal femoral and lumbar spine (L2-L4). The subjects were evaluated in terms of the risk for osteoporosis by using Osteoporosis Foundation (NOF), Osteoporosis Prescreening Risk Assessment (OPERA), Age, years after Menopause, age at MEnarche, Body mass index (AMMEB), National and Osteoporosis Screening Tool (OST). Sensitivity, specifity and the diagnostic value of the risk assessment indices were calculated. Results: The proportion of women with osteoporosis at the femoral neck (T skor ≤-2.5) was 14.3% (14/98) and, 33.7% (33/98) at the lumbar spine. The sensitivity, specifity and the diagnostic value of the risk assessment indices to identify osteoporosis at the femoral neck were found respectively %60-%62-%62 for NOF, %35-%71-%66 for OPERA, %80-%68-%69 for OST and %80-%68-%69 for AMMEB. At the lumbar spine these values were %42-%72-%62 for NOF, %12-%93-%66 for OPERA, %54-%76-%69 for OST and %60-%73-%69 for AMMEB.Conclusion: These results show that OST and AMMEB have high sensitivity for identifying femoral neck osteoporosis. Therefore all four indices have low sensitivity for identifing lumbar spine osteoporosis. In conclusion OST and AMMEB could be preferred as a screening test in clinical practice for identifying the femoral neck osteoporosis. (From the World of Osteoporosis 2009;15:21-5)Key words: Osteoporosis, clinical risk indices, sensitivity, spesificity, diagnostic value

Giris

Osteoporoz düsük kemik kütlesi ve kemik dokunun mikromimarisinde bozulma sonucu kemik kirilganligi ve kirik riskinde artis ile karakterize sistemik bir iskelet hastaligidir (1). Ortalama insan ömrünün uzamasindan dolayi artan kemik kaybi ve kirik riski nedeniyle osteoporoz önemli bir saglik sorunu haline gelmistir. Kemik kaybinin erken dönemde, özellikle kirik olusmadan önce saptanmasi ve önlenmesi, morbidite ve mortalitenin azaltilmasi açisindan oldukça önemlidir (2).Günümüzde osteoporoz tanisi için en sik kullanilan yöntem duyarliliginin yüksek olusu nedeniyle Dual enerji X-ray absorbsiyometridir (DEXA) (3). Pek çok osteoporoz tani rehberi osteoporoz tanisi için 65 yas ve üzeri tüm kadinlarda DEXA ile kemik mineral yogunlugu ölçümü yapilmasi gerektigini bildirmektedir (4-6). Buna karsilik bazi rehberler ise kemik mineral yogunlugu ölçümüne gönderilecek hastalarin osteoporoz için belirlenmis bazi risk faktörlerine dayali olarak seçilmesini önermektedir (7-9). Bu noktadan yola çikilarak düsük kemik mineral yogunluguna sahip hastalari saptamak ve DEXA tetkikine hangi hastalarin gönderilmesinin gerekli olacagini belirleyebilmek amaci ile bazi major risk faktörlerinin sorgulandigi çesitli osteoporoz risk degerlendirme indeksleri gelistirilmistir. 272 postmenopozal Türk hasta grubu ile yapilan çalismada osteoporoz risk sorgulama formunun DEXA ölçümü yapilacak hastalari ayirdetmede kullaniminin faydali oldugu ve gereksiz DEXA istemini önleyecegi bildirilmistir (10). Ancak bu indeksler kullanilirken duyarlilik ve özgüllükleri gözönünde bulundurulmalidir. Bir testin güvenilirligini belirleyen etkenler ise duyarliligi ve özgüllügüdür. Duyarlilik; kullanilan ölçüm yönteminin gerçekten hasta olanlardan, ne kadarini hasta olarak saptayabildigini gösterir. Özgüllük ise yeni kullanilan ölçüm yönteminin, saglam olanlardan ne kadarini dogru olarak saptayabildigini gösterir. Ideal bir teshis testi, hasta olan herkeste pozitif sonuç, hasta olmayan herkeste negatif sonuç alinarak dogru bilgi vermesinin yaninda, hizli, emniyetli, basit, güvenilir ve maliyeti az olmalidir (11).Bu çalismanin amaci osteoporoz risk degerlendirme indekslerinin osteoporoz için yüksek risk tasiyan, DEXA tetkiki önerilecek postmenopozal hastalari saptamadaki performanslarini degerlendirmektir.


Bulgular

Çalismaya alinan 98 postmenopozal kadin hastanin yas ortalamalari 57,36±5,78 yil, menopoz süresi ortalamalari 10,68±6,8 yil ve VKI ortalamalari 28,82±5,29 kg/m2 idi. DEXA sonucuna göre hastalarin %33.7sinin (33/98) L2-L4 omurgada, %14,3ünün (14/98) femur boynunda osteoporotik (5) oldugu saptandi. Risk indekslerinin L2-L4 omurga ve femur boynunda duyarlilik, özgüllük, pozitif kestirim degeri, negatif kestirim degeri ve teshis degerleri Tablo 2’de verilmektedir. Tablo 2 incelendiginde dört risk indeksinin de lomber osteoporozu saptamada duyarliliklarinin düsük oldugu, OPERAnin ise lomber osteoporozu saptamadaki özgüllügünün yüksek (%93) oldugu, buna karsilik femur boynu osteoporozunu saptamada OST (%80) ve AMMEBin (%80) yüksek duyarliliga sahip oldugu görülmektedir. Ayrica dört indeksin de hem femur boynunda hem de lomber omurgada yüksek pozitif kestirim degerine ve düsük negatif kestirim degerine sahip oldugu saptandi.Indekslerin düsük t skorlu hastalari ayirt edebilme yeteneklerini degerlendirmek amaciyla Algilayici Isletim Egrisi [Receiver Operating Characteristics (ROC)] analizi kullanilarak egri altinda kalan alan [Area Under the Receiver Operating Characteristics Curve (AUROC)] hesaplamasi yapildi. Lomber omurga ve femur boynu osteoporozu için AUROC egrileri sekil 1 ve sekil 2’de verilmektedir. Indekslerin lomber omurga ve femur boynunda saptanan AUROC degerleri ise Tablo 3’te verilmektedir. Tablo 3 incelendiginde AMMEB’in femur boynunda en iyi AUROC degerine (767) sahip oldugu görülmektedir.


Tartisma

Bu çalismanin verileri lomber osteoporozu saptamada OST, AMMEB, NOF ve OPERA’nin duyarliliklarinin düsük oldugunu, femur boynu osteoporozunu saptamada ise OST ve AMMEBin yüksek duyarliliga sahip oldugunu göstermektedir. Toplumdaki osteoporozlu bireyleri saptamada DEXA önemli bir yöntem olmakla birlikte tüm kadinlarin ölçümünün yapilmasi ciddi ekonomik maliyete neden olur. Bu nedenle düsük kemik mineral yogunluguna sahip hastalari saptayarak, DEXA tetkikine hangi hastalarin gönderilmesinin gerekli olacagini belirleyebilmek amaci ile bazi major risk faktörlerinin sorgulandigi çesitli osteoporoz risk degerlendirme indeksleri gelistirilmistir. Ancak bu indekslerin tarama amaciyla kullanilabilmesi için testin güvenilir olmasi gerekir. Bir testin güvenilirligini belirleyen etkenler ise duyarliligi ve özgüllügüdür. Ayrica eger test tarama amaciyla kullaniliyorsa teshisteki degeri yüksek testler hem klinik hem de taramalarda güvenli kullanilabilirler (11). Çalismamizda kullanilan dört indeksin de teshis degeri birbirine yakin bulunmustur (%62-%69 arasinda). Bununla birlikte OST ve AMMEB’in yüksek duyarliliga sahip oldugu göz önüne alindiginda OST ve AMMEB’in femur boynu osteoporozunu saptamada tarama testi olarak kullanilabilecegini söyleyebiliriz.OST sekiz Asya ülkesinden 860 kadindan olusan bir populasyonda femur boynu osteoporotik olan kadinlari saptamak amaciyla gelistirilmis bir indeks olup duyarliligi %91, özgüllügü %45 ve AUROC degeri 0,79 olarak bildirilmistir (15). Bizim çalismamizda da benzer degerler elde edildi ve femur boynu osteoporozu için duyarlilik %80, özgüllük %69 saptandi. Ancak AUROC degeri hem lomber omurga (272) hemde femur boynunda (355) düsük bulundu. OST’un diger indekslere göre avantaji daha basit ve kolay uygulanabilir olmasidir. AMMEB ise D’Amelio ve ark. tarafindan yas, postmenapozal period, menars yasi ve VKI temel alinarak gelistirilmis bir indekstir (2). Ayni çalismada AMMEB için AUROC degeri 0,71 olarak bildirilmistir. Bizim çalismamizda da AMMEB için AUROC degeri (767) bu degere çok yakin saptandi. Ayrica femur boynu osteoporozunu saptamada yüksek duyarliliga sahip oldugu bulundu. Bununla birlikte AMMEB’in uygulanmasi OST’a göre biraz daha zaman alicidir. NOF, 1998’de (1999’da revize edilmis) 65 yas ve üzerindekilerde ve osteoporotik kirik için bir ya da daha fazla risk tasiyan daha genç postmenapozal kadinlarda kemik mineral yogunlugu ölçümünü önererek yayinlanmis ve diger indeksler NOF’tan sonra gelistirilmistir (13). 45 yas üstü 2365 postmenopozal kadinla yapilan çalismada NOF’un duyarliligi %96,2, özgüllügü %17,8 ve AUROC degeri 0,70 olarak bildirilmistir (16). Bizim çalismamizda da femur boynunda benzer AUROC degeri (602) saptandi. OPERA, Salaffi ve ark. tarafindan 1522 Italyan postmenopozal kadin ile yapilan çalismada, risk faktörlerinden yas, agirlik, kirik öyküsü, erken menopoz ve steroid kullanimini parametreleri kullanilarak gelistirilmistir. Femur boynu osteoporozunda duyarliligi %88,1, özgüllügü %60,6, lomber omurga osteoporozunda ise duyarliligi %90, özgüllügü %64,2 olarak bildirilmistir (14). Bizim çalismamizda ise OPERA’nin yalnizca lomber osteoporozu saptamadaki özgüllügünün yüksek (%93) oldugunu saptadik. Diger üç indekste oldugu gibi lomber omurga osteoporozunu saptamada duyarliligi düsüktü. AUROC degerleri lomber omurgada 0,866 femur boynunda 0,814 bildirilmekle birlikte biz bu degerlerin daha düsük (568) oldugunu saptadik. Çalismamizda risk indekslerinin femur boynu osteoporozunu saptamadaki performanslarinin lomber bölgeye göre daha iyi oldugunu gözlemledik. Bu bulgu literatürdeki diger çalismalarla da uyumludur (17,18). Türk hasta grubunda yapilan bir baska çalismada da benzer sonuçlar elde edilmistir. Bu çalismada OST, Osteoporosis Index of Risk (OSIRIS), Osteoporosis Risk Assessment Instrument (ORAI), ve Simple Calculated Osteoporosis Risk Estimation (SCORE) indekslerinin femur boynu osteoporozunu saptamada daha etkin olduklari bildirilmistir (19).Osteoporoza bagli kiriklar ve bu kiriklarin neden oldugu is gücü kaybi önemli bir ekonomik yük getirmekle birlikte gereksiz olarak istenilen DEXA ölçümlerinin özellikle bizim gibi gelismekte olan ülkeler için maliyeti önemlidir. 4053 postmenopozal kadinin degerlendirildigi bir çalismada tarama testlerinin (OST, OSIRIS, ORAI, SCORE) osteoporoz taramasinda DEXA’yi temel alan yaklasimlara göre daha kolay uygulanabilir ve maliyetinin daha düsük oldugu saptanmistir (17).Sonuç olarak osteoporoz risk degerlendirme indeksleri özellikle OST ve AMMEB, kemik mineral yogunlugu ölçümü yapilacak hastalari belirlemede kullanilabilir. Böylece gereksiz DEXA tetkiki istenmesi ve bunun yol açacagi ekonomik kayiplari önlemede faydasi olacagini düsünmekteyiz. Ancak bu konuda daha genis serili ve toplumumuzdaki risk faktörlerine yönelik çalismalara gereksinim vardir.